yas ve melankoli

freud yas ve melankoli’de sıklıkla başvurduğu bir yönteme başvurur: hastalık durumunu açıklamak için olağan bir ruhsal deneyimi model almak: düşler narsisizm için bir modeldir, hipnoz ise kitle ruhsallığı ve aşk için… melankolideki ruhsal işleyişi açıklamak için ise yas yaşantısı bir model olarak alınır.

her iki durumun benzerlikleri üzerinde durulduktan sonra asıl kurucu savlar ayrılıklar üzerinden geliştirilir. yas ve melankoli birer bilimsel sav olmayı aşan ve neredeyse özdeyiş tadına ulaşan sözlerle bezelidir: “yasta dünya yoksul ve boş bir hâl alır, melankolide ise yoksullaşan ve boş hâle gelen ben’in ta kendisidir.”

ya da şu: “nesnenin gölgesi ben’in üzerini öyle bir kaplar ki…” i̇ncelemenin merkezine ben’de nesnenin gölgesinin düştüğü bölüm ile diğer bölüm arasındaki çatışma ve melankolik bütünlükte kurdukları ayrılıklarındaki birlik yerleşir: “ben sanki bir nesneymiş, hatta terk edilen nesneymiş gibi özel bir öğece eleştirilebilir hâle gelir.”

yas’tan farklı olarak melankolikte ben’in yoksullaşmasının, çölleșmesinin nedeni de bu çatışmadır. “yas ile kurduğumuz benzetim bizi, kaybını nesneye dair bir kayıp yaşadığı sonucuna ulaştırmıştı; kişinin anlatımı ise ben’ine dair bir kayıp yaşadığını ortaya koyar.”

freud, melankoliğin kendine yönelik dile döktüğü yakınma ve değersizleştirme cümlelerinin ‘melankolik olmayanlara göre gerçeği daha keskin’ bir kavrayışın, ‘kendini tanımak ile kastettiğimiz bilgiye’ gerçeğe uygun bir yaklaşımın örnekleri olduğunu ileri sürer.

tam da bu ‘keskin kavrayış’a tanıklık için shakespeare’i ve onun kahramanı hamlet’i çağırır: “kendi çölüne yollandığında, kim kurtulabilir kırbaçlanmaktan?” *

s.9—10

sigmund freud
yas ve melankoli

sunuş: cemal dindar *
türkçesi: aslı emirsoy

telos yayınları

Yasta tamamen Ben’i emen yas işleyişinin ortaya çıkardığı bir ketlenme ve ilgi kaybı görürüz. Melankolide de benzer bir içsel işleyiş bilinmeyen bir hasara yol açacak ve bu nedenle melankolideki ketlenmeden sorumlu olacaktır. Aslında fark şudur: melankolik ketlenme gizemli bir etki bırakır çünkü neyin hastayı bu denli içine çektiğini göremeyiz. Melankolik, yasta ortaya çıkmayan bir şeyi daha sergiler; Ben duygusunun aşırı derecede azalması ve yoksullaşması. Yasta dünya yoksul ve boş bir hal alır, melankolide ise yoksullaşan ve boş hale gelen Ben’in ta kendisidir. Hasta kendi Ben’ini bize değersiz, beceriksiz ve ahlaki açıdan alçalmış olarak sunar, kendini eleştirir, aşağılar, kovulmayı ve cezalandırılmayı bekler. Kendini herkesin önünde küçük düşürür, yakınlarına kendisi gibi onlara yakışmayan biri ile ilişkide oldukları için acır. Kendisinde bir değişimin gerçekleştiğini göremez, aksine kendine yönelik eleştirilerini geçmişine doğru yayar; hiçbir zaman bundan daha iyi durumda olmadığını ileri sürer. Bu - genellikle ahlaki olan - kendini aşağılama sanrıları, uykusuzluk, yemek yemeyi reddetme ve her canlıyı ruhsal açıdan garip bir biçimde yaşama bağlayan güdünün aşınmasıyla kendini gösterir.

s.22—23