bildungsroman (türkçe: oluşum romanı), alman edebiyatında bireyin oluşum dönemini ve sonunda ulaştığı ideal durumu ele alan roman türü. safdil kahramanın serüven peşinde dünyayı dolaşmaya çıkması ve uğradığı yenilgilerle yavaş yavaş olgunlaşarak bilgelik kazanmasını konu alan halk masalları, wolfram von eschenbach’ın ortaçağ destanı parzival (13. yy başları) ve hans grimmelshausen’in pikaresk öyküsü simplicissimus’da (1669) edebi niteliğe kavuştu. bu temayı roman düzeyinde ilk kez wilhelm meisters lehrjahre (1796; wilhelm meister’in çıraklık yılları, 1943) adlı yapıtıyla goethe ele aldı. yapıt günümüzde de bu türün klasik örneği sayılmaktadır. türün öbür örnekleri arasında adalbert stifter’in der nachsommer (1857; yaz sonu) ve gottfried keller’in der grime heinrich (1854-55; yeşil heinrich, 1947-48) adlı romanları yer alır. oluşum romanı nostalji ve teslimiyet gibi temalara yer verse de, kahramanın olgunlaşmasıyla mutlaka olumlu bir havada sona erer. roman kahramanının gençliğindeki büyük düşler yok olmuştur, ama ona acı veren düş kırıklıkları ve hatalar da geride kalmıştır. oluşum romanının sık rastlanan bir türü, bir sanatçının gençliğini ve gelişimini konu alan künstlerroman dır. öteki türlerinden erziehungsroman kahramanın yetişme/eğitim sürecini, entwicklungsroman ise karakter gelişimini konu alır. bu terimler bazen birbirinin yerine kullanılabilirse de, oluşum romanının gelişim romanından temel farkı, kahramanının içinde yaşadığı toplumla bütünleşmesini, olgunluğa ve uyuma erişmesini anlatmasıdır. arap edebiyatında bildungsroman kültürünün köklü bir geçmişi bulunmaktadır. bu alanın öncülerinden birisi i̇bn tufeyl'dir. modern arap edebiyatında ise, tayyib sâlih’in mevsimu'l-hicre ile'ş-şemâl adlı eseri çok tanınan bir bildungsromandır.